Η Αργοναυτική Εκστρατεία (1225 π.Χ)

Αίτια: Η Τυρώ, κόρη του Σαλμονέως και σύζυγος του Κρηθέως, βασιλιά της Ιωλκού, είχε από τον σύζυγό της τρία παιδιά, τον Αίσωνα, τον Φέρη και τον Αμυθάονα, και δύο ακόμη παιδιά από τον Ποσειδώνα: τον Πελία και τον Μηλέα. Ο Πελίας σφετερίστηκε τον θρόνο της Ιωλκού από τον ετεροθαλή αδελφό του, Αίσωνα. Ο Αίσων, φοβούμενος για την τύχη του γιου του Ιάσονος, τον έστειλε να ζήσει και να εκπαιδευτεί στο Πήλιο, κοντά στον κένταυρο Χείρωνα. Άντρας πια ο Ιάσων επέστρεψε στην Ιωλκό και απαίτησε τον θρόνο του πατέρα του από τον Πελία. Ο τελευταίος, φοβούμενος για την τύχη του, επειδή ο Ιάσων εμφανίστηκε σ' αυτόν ως μονοσάνδαλος, και, σύμφωνα με κάποιο χρησμό, από τον μονοσάνδαλο κινδύνευε ο Πελίας, του υποσχέθηκε ότι θα του παραχωρήσει τον θρόνο, με την προϋπόθεση ότι πρώτα θα φέρει πίσω στην Ιωλκό το χρυσόμαλλο δέρας. Το δέρμα αυτό ήταν του κριαριού που είχε μεταφέρει στην Κολχίδα τον εξάδελφο του Ιάσονα, τον Φρίξο και την αδελφή του Έλλη, και έκτοτε έμενε εκεί, στο παλάτι του βασιλιά Αιήτου.

Ο Ιάσων δέχθηκε την πρόταση του Πελίου και έτσι οργανώθηκε η Αργοναυτική εκστρατεία. Για την επιχείρηση αυτή ο Ιάσων χρειαζόταν ένα γρήγορο και γερό πλοίο και πλήρωμα από άντρες δυνατούς και ριψοκίνδυνους. Το πλοίο κατασκευάστηκε με τη βοήθεια της Αθηνάς. Κατασκευαστής του ήταν ο Άργος, από τον οποίο πήρε και το όνομά του «Αργώ», συγχρόνων όμως «Αργώ» σήμαινε και γρήγορος. Το ξύλο από το οποίο ήταν κατασκευασμένη η Αργώ ήταν από πεύκα του Πηλίου και από την ομιλούσα δρυ της Δωδώνης· γι' αυτό και το καράβι είχε το χάρισμα του λόγου. Η Αργώ είχε κατασκευαστεί για πενήντα κωπηλάτες, τόσοι λοιπόν ήταν και οι ήρωες - κατ' άλλους πενήντα πέντε - που κατέφθασαν στην Ιωλκό απ' όλα τα μέρη της Ελλάδας, ανταποκρινόμενοι στην πρόσκληση του Ιάσονος.

Η τολμηρή αυτή επιχείρηση ξεκίνησε από το λιμάνι των Παγασών· αρχηγός της ήταν φυσικά ο Ιάσων, κυβερνήτης δε της Αργούς ο Τίφυς, γιος του Αγνίου. Στις Παγασές οι Αργόναύτες οικοδόμησαν βωμό και προσέφεραν θυσία στον Εμβάσιο Απόλλωνα, θεό της επιβίβασης, υπό τους ήχους του τραγουδιού του Ορφέως.

Πρώτο νησί στο οποίο προσόρμισε η Αργώ ήταν η Λήμνος. Το νησί αυτό βάραινε μια κατάρα: Η Αφροδίτη είχε τιμωρήσει τις Λημνιάδες με αναφροδίσια οσμή, επειδή δεν την είχα τιμήσει όπως έπρεπε, αυτές δε, εξαγριωμένες επειδή οι άνδρες τους τις αποστρέφονταν, είχαν εξολοθρέψει όλον τον ανδρικό πληθυσμό του νησιού, εκτός από τον βασιλιά Θόαντα. Ο Ιάσων κατάφερε να κατευνάσει τη οργή της βασίλισσας τους, της Υψιπύλης, την οποία τελικά νυμφεύθηκε. Ο έγγαμος βίος τους κράτησε πολλά χρόνια και η κατάρα της Αφροδίτη εξέλιπε από το νησί.

Μετά τη Λήμνο οι ήρωες πέρασα από τη Σαμοθράκη, όπου λέγεται ό ο Ιάσων, ο Ηρακλής, ο Ορφεύς και οι Διόσκουροι μυήθηκαν στα μυστήρια των Κυβείρων από τους κατοίκου του νησιού. Από τη Σαμοθράκη οι Αργοναύτες πέρασαν στον Ελλήσποντο, τον οποίο απάλλαξαν από τους Τυρρηνούς πειρατές που το λυμαίνονταν, και έφθασαν κατόπι στην Κύζικο. Εκεί ζούσαν οι Δολίονες, με βασιλιά τον Κύζικο, οι οποίοι υποδέχθηκαν φιλικά τους Αργοναύτες. Όταν όμως τη νύχτα οι τελευταίοι επιβιβάστηκαν στην Αργώ, δεν πρόσεξαν ότι ο άνεμος την έσπρωξε προς τα πίσω· οι Δολίονες, νομίζοντας ότι οι ήρωες επέστρεφαν με επιθετικές διαθέσεις, συνεπλάκησαν μαζί τους και, κατά τη μάχη που ακολούθησε φονεύθηκε ο Κύζικος.

Στη Μυσία ο Ηρακλής εγκατέλειψε τους Αργοναύτες για να γυρίσει στους άθλους του· έφυγε επίσης κι ο Πολύφημος. Η χώρα των Βεβρύκων, η μεταγενέστερη Βιθυνία, ήταν επόμενος σταθμός του ταξιδιού τους. Εκεί ο Πολυδεύκης πυγμάχησε και νίκησε τον Άμυκο, γιο του Ποσειδώνα και της Βιθυνίδος, ο οποίος προκαλούσε σε αγώνα κάθε ξένο που έφθανε στη χώρα του. Κοντά στη Σαλμυδεσσό της Θράκης, ο Κάλαις και ο Ζήτης απάλλαξαν τον τυφλό βασιλιά Φινέα από την τιμωρία που του είχε επιβάλει ο Ζευς, να του αρπάζουν δηλαδή οι Άρπυιες - μυθικά αρπακτικά όντα - το φαγητό του και να το λερώνουν μόλις αυτός το πλησίαζε. Οι δύο Αργοναύτες κυνήγησαν τις Άρπυιες μακριά και απελευθέρωσαν τον Φινέα· ευγνωμονώντας τους αυτός τους έδωσε πολύτιμες συμβουλές για το πώς θα συνεχίσουν το ταξίδι τους.

Με τη βοήθεια της Αθηνάς διάβηκαν οι Αργοναύτες «τας κυανέας πέτρας», οι οποίες συγκρούονταν με την ορμή των ανέμων και έκλειναν τη στενή δίοδο της θάλασσας καθιστώντας την αδιάβατη για τα πλοία· πέρασαν κατόπιν τη Σινώπη, τη χώρα τα Αμαζόνων, τη χώρα των Χαλύβων, τα Τιβαρηνών, των Μοσύνων και το νησίτου Άρεως στο οποίο είχαν εγκατασταθεί οι Στυμφαλίδες όρνιθες μετά την καταδίωξη τους από τον Ηρακλή. Κατά τη διάβαση τους από τη χώρα των Μαριανδυνών έχασαν τον μάντη Ίδμονα και τον κυβερνήτη της Αργούς Τίφυν, ο οποίος πέθανε. Νέος κυβερνήτης ανέλαβε ο Αγκαίος.

Οι Αργοναύτες στην Κολχίδα : Μετά την άφιξη τους στην Κολχίδα οι Αργοναύτες έσπευσαν για την ανεύρεση του χρυσόμαλλου δέρατος. Αυτό βρισκόταν στο παλάτι του βασιλιά Αιήτη, ή, κατά μια άλλη εκδοχή, κρεμόταν από μια δρυ που βρισκόταν στο «άλσος του Άρεως» και το φύλαγε ένας δράκος, ή κατά μια τρίτη εκδοχή, ήταν τοποθετημένο κάτω από έναν βράχο και γύρω από αυτόν ήταν περιτυλιγμένο ένα φίδι.

Για να κατορθώσει να ανακτήσει το χρυσόμαλλο δέρας, ο Ιάσων φαίνεται να πέρασε από τρεις δοκιμασίες. Αυτές ήταν: α) να θανατώσει τον δράκοντα· β) να συναγωνιστεί με τον βασιλιά Αιήτη σε αγώνα αρότρου (να ζέψει δηλαδή δύο άγριους υπερμεγέθεις ταύρους στο άροτρο και να χαράξει με αυτό βαθύ αυλάκι στη γη)· γ) να σπείρει τα δόντια του σκοτωμένου δράκοντα στη γη, και να σκοτώσει τους άγριους πολεμιστές που ξεφύτρωναν από αυτά. Δεν είναι γνωστό αν και από τις τρεις δοκιμασίες πέρασε ο Ιάσονας, και με ποια σειρά, γεγονός πάντως είναι ότι σ' αυτές τον βοήθησε η Μήδεια, η κόρη του Αιήτη, η οποία ήταν έμπειρη στη μαγεία και είχε επιπλέον την προστασία της Εκάτης.

Επιστροφή των Αργοναυτών . Μετά την ανάκτηση του χρυσόμαλλου δέρατος από τους Αργοναύτες, ξεκίνησε η Αργώ και το πλήρωμα της για το ταξίδι της επιστροφής. Μαζί με τους Αργοναύτες ήταν τώρα και η Μήδεια, η οποία τους ακολούθησε οικειοθελώς. Λέγεται μάλιστα ότι για ν' αποφύγει την καταδίωξη της από τον πατέρα της και τους ανθρώπους του, θυσίασε τον αδελφό της, τον Άψυρτο τον οποίο είχε πάρει μαζί της· τον τεμάχισε και έριξε τα μέλη του στον Φάσι ποταμό ούτως ώστε ο Αιήτης να καθυστερήσει μαζεύοντας τα μέλη του γιου του. Πράγματι, ο Αιήτης ασχολήθηκε με το ιερό αυτό καθήκον και αφού περισυνέλεξε τα μέλη του Άψυρτου, τα έθαψε εκεί που ιδρύθηκε και η πόλη Τόμοι (από το ρήμα τέμνω). Για τη διαδρομή της επιστροφής της Αργούς υπάρχουν δύο εκδοχές, η μία ότι αυτή επέστρεψε στη Θεσσαλία από τον ίδιο δρόμο από τον οποίο είχε έρθει, η άλλη μέσω του Εύξεινου Πόντου και της Αδριατικής.

Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, η Αργώ, βγαίνοντας από τις εκβολές του Άλυος ποταμού, διέσχισε τον Εύξεινο Πόντο και διαμέσου ενός παραπόταμου, του Ίστρου - για τον οποίο πίστευαν ότι είχε εκβολές και στην Αδριατική - έφθασε στο Ιόνιο πέλαγος. Παρέπλευσε τη «Μέλαινα Κέρκυρα», η οποία ταυτίζεται με το σημερινό νησί Κόρτσουλα, και προχώρησε προς Βορράν, διάβηκε τον Πάδο και τον Ροδανό και έφθασε σε χερσόνησο της Τυρρηνικής ακτής. Επειδή στον δρόμο αυτόν της επιστροφής τους οι Αργοναύτες συναντούσαν συνεχώς εμπόδια και παρασύρονταν από τα κύματα, η ομιλούσα δρυς της Δωδώνης, από την οποία, όπως είπαμε, ήταν κατασκευασμένη η Αργώ, μίλησε στους Αργοναύτες και τους συμβούλεψε ότι μόνον αν εξαγνίσουν τη Μήδεια από το μίασμα του φόνου του Άψυρτου θα κατευναζόταν η οργή των θεών και θα συνεχιζόταν ομαλά το ταξίδι τους. Στην Τυρρηνική ακτή λοιπόν οι Αργοναύτες συνάντησαν την Κίρκη, η οποία ήταν θεία της Μήδειας και η οποία ανέλαβε να την εξαγνίσει. Παρέπλευσαν κατόπιν οι Αργοναύτες τον βράχο των Σειρήνων με τη βοήθεια του Ορφέα, ο οποίος με γλυκό τραγούδι κάλυπτε τους ήχους του μαγευτικού τραγουδιού τους.

Η Θέτις και οι Νηρηίδες βοήθησαν την Αργώ να περάσει από τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη· έτσι αυτή παράπλευσε τη Σικελία και έφθασε στο νησί των Φαιάκων. Σ' αυτό βασίλευε ο Αλκίνοος. Σύμφωνα με μια παράδοση, εκεί οι Αργοναύτες συναντήθηκαν με αντιπροσωπεία των κατοίκων της Κολχίδας, οι οποίοι απαιτούσαν την παράδοση της Μήδειας. Λέγεται ότι ο Αλκίνοος συμφώνησε να παραδώσει στους Κόλχους τη Μήδεια, μόνο εάν αυτή δεν είχε γίνει ακόμη γυναίκα του Ιάσονα. Η Αρήτη, σύζυγος του Αλκινόου, μετέδωσε κρυφά την πληροφορία αυτή στη Μήδεια και στους Αργοναύτες. Αμέσως οργανώθηκαν οι γάμοι της Μήδειας και του Ιάσονος και το νυφικό κρεβάτι τους στρώθηκε στη σπηλιά της Μάκριδος, νύμφης του νησιού, και επάνω του άπλωσαν το χρυσόμαλλο δέρας· έτσι η Μήδεια παρέμεινε στην Αργώ και για το υπόλοιπο ταξίδι της επιστροφής. Συνεχίζοντας την περιπλάνηση τους οι Αργοναύτες παρασύρθηκαν από τα κύματα στη Λιβύη, όπου μάλιστα οι ήρωες, υπακούοντας σε χρησμό, μετέφεραν την Αργώ στους ώμους τους επί δώδεκα ημερόνυχτα μέσα στην έρημο, υποφέροντας συγχρόνως το φοβερό μαρτύριο της δίψας, ώσπου έφθασαν στη λίμνη Τριτωνίδα.

Επόμενος σταθμός των Αργοναυτών ήταν η Κρήτη, όπου κατάφεραν να αποβιβαστούν, αφού η Μήδεια γοήτευσε με τις μαγικές της ικανότητες τον φρουρό του νησιού, τον χάλκινο γίγαντα Τάλω, και οι Αργοναύτες τον φόνευσαν. Άλλα νησιά από τα οποία πέρασαν προτού φθάσουν στη Θεσσαλία ήταν η Ανάφη, η Θήρα και η Αίγινα.

Όταν έφθασαν πίσω, στην Ιωλκό, οι Αργοναύτες συνάντησαν τον Αίσωνα, τον πατέρα του Ιάσονος, τόσο γερασμένο πια, ώστε ούτε στις γιορτές για την επιστροφή του γιου του δεν μπορούσε να παραβρεθεί. Η Μήδεια με δόλο εξαπάτησε τις θυγατέρες του Πελίου και τις έπεισε να φονεύσουν τον πατέρα τους, με την υπόσχεση ότι δήθεν θα ξαναγινόταν νέος. Μετά την ανόσια αυτή πράξη ο Ιάσων εγκατέλειψε την εξουσία της Ιωλκού στον Άκαστο, τον γιο του Πελίου, και αυτός αποσύρθηκε με τη Μήδεια στην Κόρινθο. Την Αργώ παραδίδεται ότι την αφιέρωσε στον Ισθμό, στο ιερό του Ποσειδώνος, ο ίδιος βρήκε δε άδοξο θάνατο εκεί, φονευθείς από ένα ξύλο του καραβιού που έπεσε πάνω του.

golden-greece